Page 23 - 2023 SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI GYS KONU ANLTIMI - DATA YAYINLARI

9.
CÜMLE BİLGİSİ
BÖLÜM

Bir duyguyu, düşünceyi, isteği, haberi, durumu, Bir cümlede birden fazla yüklem olabilir.
olayı ifade etmek için kurulan ve kendi içinde t “Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı;
anlam ve yargı bütünlüğü olan sözcüğe veya
söz dizisine cümle denir. Bir dakika araba yerinde durakladı.”
t “Yol onun, varlık onun,
CÜMLENİN ÖGELERİ Gerisi hep angarya.”
TEMEL ÖGELER Yüklemi söylenmeyen cümlelere eksiltili (ke-
DATA YAYINLARI
sik) cümle denir. Yüklemin söylenmemiş ol-
YÜKLEM ması cümlenin anlamında eksiklik meydana
getirmez. Dinleyici ya da okuyucu cümlenin
İş, kılış, oluş, hareket, durum bildiren; haber söylenmemiş kısmını ya kendisi tamamlar ya
veren; cümleyi bir yargıya bağlayan çekimli da bu kısım zaten bilinmektedir.
ögedir.
t Birkaç gün sonra İstanbul’a gidecek. t Kır atın yanında duran ya huyundan ya su-
yundan…(alır)
t Şehri bu hâle getiren çevre kirliliğidir.
t Az veren candan, çok veren maldan… (verir)
t Bu sabah gökyüzü masmaviydi.
Bazı eksiltili cümleler, önceki cümlenin yardı-
mıyla tamamlanır.
Yüklemin Özellikleri
t Buralarda hiç yol yoktur. Hatta keçi yolu
Cümlenin temel ögesidir. Cümle, yargı bildiren bile...(yoktur)
bir söz grubu, yüklem de yargıyı üstlenen öge t – Nerede çalışıyorsun?
olduğuna göre yüklemsiz bir cümle olamaz.
– Türk Dil Kurumunda. (çalışıyorum)
Yüklem çekimli bir ad ya da eylemden oluşa-
bilir. ÖZNE
t Bir ipte iki cambaz oynamaz.
Yüklemde bildirilen işi, oluşu, hareketi, du-
t Pervin benden daha güzeldir.
rumu, kılışı yerine getiren; hakkında bilgi ve
haber verilen ögedir. Yani yapanı veya olanı
Yüklem, tek kelimeden oluşabildiği gibi kelime karşılayan unsurdur.
grubundan da oluşabilir.
t Ben bu mahalleden taşındım.
t Yaşlılara saygı, toplumun geçmişine olan t Koca bir ağaç devrilmişti.
saygısını gösterir.
t Kapının önünde oturan yaşlı adam babamın Öznenin Özellikleri
eski şoförüydü.
Özne, yükleme sorulan “Ne?, Kim?” soruları-
Çekimli bir isim ya da fiil tek başınayken bile nın cevabıdır.
yüklem olabilir. t Kimsesiz çocuklar yine yolculuğa başladı.
t Öğretmenim. Kim başladı?
t Okuduk. t Kitaplar raflara özensizce dizilmişti.
Ne dizilmişti? / Dizilen ne?
t Maviydi.
-263 -