Page 5 - 8. Sınıf Türkçe Defterim

ÖZETİN ÖZETİ 1. BÖLÜM: SÖZCÜKTE ANLAM

ÇOK ANLAMLILIK

Q Dilimizin anlamlı veya görevli en küçük parçasına sözcük (kelime) denir. Sözcüklerin kullanıldıkları cümlelere göre farklı anlamları ifade
etmelerine de çok anlamlılık denir.

“Baş” Sözcüğü Cümleye Kattığı Anlam

» Ömer Seyfettin’in “Başını Vermeyen Şehit” hikâyesini okudunuz mu? Vücudun üst veya önünde bulunan bölüm
» Bir devlette çift başlılık olmaz. Bir topluluğu yöneten kimse
» Önümüzdeki yılbaşında görüşebilecek miyiz? Başlangıç

» Havuz başında mangal partisi yaptık. Bir şeyin yakını veya çevresi
» Dağ başını duman almış, yürüyelim arkadaşlar Arazide en yüksek nokta
» Sağlık her şeyin başıdır. Temel, esas

Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi “baş” sözcüğü cümlelerde farklı anlamlar kazanmıştır. Sözcüğün cümle içerisinde farklı
anlamlarda kullanılması, çok anlamlı olduğunu göstermektedir.

NOT Q Sözcüklerin gerçek (temel), mecaz ve terim anlamlı kullanımları çok anlamlılık olarak ifade edilir.

Gerçek (Temel) Anlam Mecaz Anlam Terim Anlam

Q Bir sözcüğün herkesçe bilinen, en Q Bir sözcüğün ilgi veya benzetme Q Bilim, sanat, meslek dalıyla veya
yaygın kullanılan ve söylendiğinde sonucu, gerçek anlamından uzak- bir konuyla ilgili sözcüğün özel ve
akla gelen ilk anlamına gerçek laşarak kazandığı yeni anlamlara belirli bir kavramı karşılamasına
(temel) anlam denir. mecaz anlam denir. terim anlam denir.
Q Sözcüğün sözlük anlamı olarak da Q Bu anlamın en çok kullanıldığı anla- Q Terim anlamlı kelimelerin çoğu,
nitelendirilebilir. tım alanı, deyimler ve atasözleridir. aynı zamanda gerçek anlamlıdır.
» Hatice Hanım evin perdelerini ter- » Bu sözü duyunca gözlerimdeki » “Köy Öğretmeni” adlı tiyatro tek
ziye diktiriyordu. (Pencereye çeki- perde kalkıverdi (Doğruyu görmeye perdelik bir oyundu. (Bölüm)
len örtü) engel olan şey) » Doktor dişlerime köprü yapılması
» Kömürhan Köprüsü Harput’a » Azerbaycan Türk dünyasıyla ara- gerektiğini söyledi. (Diş protezi)
bakar. (İki yakayı birbirine bağla- mızda köprü vazifesi görmektedir. » Türkçe kelimlerin köklerini belirte-
yan yapı) (Bağ, ilişki) rek inceleyiniz. (Sözcüğün anlamlı

» Ağacın köküne su ulaşmıyordu. » Yahya Kemal “Ben kökü mazide en küçük birimi)
(Toprak altında kalan kısım) olan atiyim.” demiş. (Kaynak, » Mânicilerin kafa yormadan bul-

» Sabahtan akşama kadar yürümüş, köken) dukları ayaklar Cenap’ı şaşkınlığa
ayakları su toplamıştı. (Bacakların » Bütün çabalarıma rağmen gitmek sürükler. (Kafiye)
bilekten aşağıda bulunan ve yere istemiyor, ayak sürtüyordu. (Gön- » Türkiye’de bugün yazı dili olarak
basan bölümü.) derilen yere gitmemek için oyalan- İstanbul ağzı kullanılmaktadır.
» Çocuğun ağzında yaralar çıkmıştı. mak.) (Yerleşim bölgelerine özgü olan
(Besinlerin sindirilmeye başlandığı » Gazete haberi resmi ağızlardan konuşma dili)
organ.) yalanlandı. (Makam)

4 8. Sınıf Türkçe