Page 6 - 7. SINIF DUBLEKS TÜRKÇE DEFTERİM

ÖZETİN ÖZETİ 1. Bölüm: Fiiller (Eylemler)

FİİL (EYLEM)

Q Varlıkların yaptıkları veya etkilendikleri işleri, hareketleri, oluşları, kılışları, durumları zamana ve kişiye bağlı olarak anlat-
mada kullanılan sözcüklere fiil (eylem) denir.
» gül-, koş-, otur-, ağla-, yaz-, seç-, kız-, sız-, uyu-...

Q Fiiller birer sözcük türüdür. Fiileri diğer sözcük türlerinden ayıran özellik; iş, oluş ve hareket bildirmeleridir.

Fiiller Diğer Sözcük Türlerinden Nasıl Ayırt Edilebilir?

5 Fiilleri diğer sözcük türlerinden ayırmak için kök ve gövdelerine “-mek/-mak” mastar eki getirilir. Mastar eki getirilen sözcük
anlamlı oluyorsa o sözcük fiildir.
» gör(mek), uyu(mak), sev(mek), yüz(mek), kız(mak), yaşa(mak), gözetle(mek)...

» sat - (mak) “Satmak” sözcüğü anlamlı bir kelime olduğuna göre “sat-” ifadesi “fiil”dir.
» masa - (mak) “Masamak” sözcüğü anlamlı bir kelime değildir ve “masa” ifadesi “isim”dir.
» kendi - (mek) “Kendimek” sözcüğü anlamlı bir kelime değildir ve “kendi” ifadesi “zamir”dir.
5 Bazı sözcükler (genellikle eş sesli sözcükler) hem fiil hem de isim özelliği gösterir. Bu tür sözcüklerin fiil mi yoksa isim mi
olduklarını anlamak için cümle içindeki anlamlarına bakmak gerekir.
» Sen bu hayatta hep gül . (gülme eylemi) » Bu çiçeğin cinsi gül . (bir çiçek türü)
fiil isim

FİİLLERİN ANLAM ÖZELLİKLERİ

Q Fiiller; iş, oluş ve durum bildiren sözcüklerdir. Dolayısıyla fiiller; anlam özelliklerine göre iş (kılış), oluş ve durum fiilleri
olmak üzere üç gruba ayrılır.

İş (Kılış) Fiilleri

Q Öznenin (varlığın) yaptığı işi, hareketi anlatan fiillerdir.
» “taşı(mak), kır(mak), aç(mak), anlat(mak), bil(mek), gör(mek), sil(mek)...

İş (Kılış) Fiillerinin Özellikleri

5 Öznenin kendi iradesiyle gerçekleştirdiği fiillerdir. 5 “Ne?, Neyi?, Kimi?” sorularına cevap verebilen fiillerdir.
» “Hale, meyveleri doğruyor.” cümlesinde doğrama işini » “Onları dikkatlice dinliyoruz.” cümlesine “Kimi dinliyoruz?”
yapan Hale’dir ve işi kendi iradesiyle gerçekleştirmekte- sorusu sorulduğunda “Onları” cevabı alınır.
dir. 5 Bu fiillerde öznenin yaptığı işten etkilenen bir varlık
5 Nesnesi bulunan ya da nesne alabilen fiillerdir. vardır.
» “Bu fıkrayı geçen gün öğrendim.” cümlesinin nesnesi “Bu » “Ahsen patates kızartıyor.” cümlesinde Ahsen’in (özne)
fıkrayı” ifadesi olduğundan “öğrendim” fiili, iş fiilidir. kızartma işinden etkilenen varlık (nesne) “patates”tir.

Q İş fiillerinde cümlede nesne bulunmasa dahi yüklem, “Ne?, Neyi?, Kimi?” sorularına cevap verir. Yani fiilin nesne alması
değil, nesne alabiliyor olması önemlidir.

» “Dün gece okudu.” cümlesindeki fiile “Neyi okudu?” sorusu sorulduğunda cümleden herhangi bir cevap alınamamaktadır.
Ancak soruyu soran kişi aklından “onu okudu, kitabı okudu, romanı okudu, haberi okudu...” gibi cevaplar verebilir. Bu da
“okudu” fiilinin nesne alabildiğini yani iş fiili olduğunu gösterir.

6 Markaj Yayınları / 7. Sınıf Türkçe
MARKAJ YAYINLARI