Page 118 - 7. SINIF DUBLEKS TÜRKÇE DEFTERİM
P. 118

ÖZETİN ÖZETİ                                                         9. Bölüm: Yazım Kuralları


                                       BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI
        Q   Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çekimli fiillerden olu-
           şan ifadeler yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik sözcük olur. Birleşik sözcükler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya
           ayrı olarak yazılır.


                                         Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler



         Q   Ses düşmesine uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır.  Q   Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır.

           » pazartesi  (pazar+ertesi),  kaynana  (kayın+ana),  niçin     » bakakalmak,  gelivermek,  süregelmek,  gidedurmak,  düşe-
           (ne+için), nasıl (ne+asıl), sütlaç (sütlü+aş)        yazmak, çıkagelmek...




         Q   Sözcüklerin  her  ikisi  veya  ikincisi,  birleşme  sırasında   Q   “Etmek,  olmak”  gibi  yardımcı  fiillerle  kurulan  birleşik
            anlam değişikliğine uğrarsa bu sözcükler bitişik yazılır.  fiiller; ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türe-
                                                                 mesine uğrarlarsa bitişik yazılır.
           » akşamsefası,  kuşburnu,  ayşekadın  (bitki  adları);  tavuk-
           göğsü,  alinazik,  dilberdudağı  (yiyecek  adları);  balköpüğü,     » kaydetmek, affetmek, hap(i)solmak, reddetmek, darbet-
           gülkurusu,  yavruağzı,  kavuniçi  (renk  adları);  beştaş,   mek, hissetmek...
           üçtaş, dokuztaş (oyun adları)...

                                                              Q   “Hane, name, zade, zede” ifadeleriyle oluşturulan birle-
                                                                 şik kelimeler bitişik yazılır.
         Q   Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.
                                                                 » dershane,  kahvehane,  yazıhane;  kanunname,  seyahat-
           » kuzeybatı, güneydoğu, kuzeydoğu, güneybatı.        name, siyasetname; amcazade, dayızade; depremzede...




         Q   “Ev, baş, oğlu, kızı, ağa, efendi, bey, hanım, başı” söz-  Q   Somut  olarak  yer  bildirmeyen  “alt”,  “üst”  ve  “üzeri”
            cükleriyle kurulan bazı birleşik sözcükler asıl anlamlarını   sözcüklerinin  sona  getirilmesiyle  oluşturulan  birleşik
            korudukları hâlde, gelenekleştikleri için bitişik yazılır.  sözcükler bitişik yazılır.

           » yayınevi, başkent, eloğlu, elkızı, hanımefendi, beyefendi,     » ayakaltı,  bilinçaltı,  gözaltı,  bayramüstü,  olağanüstü,
           ağabey, hacıağa, onbaşı...                           suçüstü, yüzüstü; öğleüzeri, ayaküzeri...




         Q   Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan,   Q   Şehir,  köy,  mahalle,  dağ,  tepe,  deniz,  göl,  ırmak  vb.
            köy vb. yer ve kuruluş adlarında unvan adları sonda ise   sözcüklerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim
            gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.                tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.

           » Abidinpaşa  (mahalle),  Ertuğrulgazi  (ilçe),  Mustafabey     » Akşehir,  Çengelköy,  Yenimahalle,  Karadağ,  Kocatepe,
           (cadde), Necatibey (cadde)...                        Kızıldeniz, Acıgöl, Yeşilırmak...



         Q   Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettiril-  Q   Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan ve hastalık adları
            miş olan kuruluş adları bitişik yazılır.             bitişik yazılır.
           » İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu    » bozayı, sarıçiçek, alabalık, beyazsinek, karadut...



        118   Markaj Yayınları / 7. Sınıf Türkçe
                                         MARKAJ YAYINLARI
   113   114   115   116   117   118   119   120   121   122   123