Page 13 - 6. SINIF TÜRKÇE DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 3. Bölüm: Söz Gruplarında Anlam

DEYİMLER

Q En az iki sözcüğün çoğu zaman gerçek anlamından uzaklaşarak yeni bir anlamda kalıplaşmasıyla oluşan söz gruplarına
deyim denir.
» gözden düşmek » çantada keklik » süt dökmüş kedi gibi » yangına körükle gitmek
» boynu kıldan ince » eli ayağı dolanmak » pireyi deve yapmak » burnunun dikine gitmek

Deyimlerin Özellikleri

5 Deyimler kalıplaşmış sözlerdir. Sözcüklerin yerleri 5 Bazı deyimler sadece gerçek anlamlı olacak şekilde
değiştirilemez, yerlerine başka kelimeler konulamaz. kullanılır.
GİRİŞ YAYINLARI
» Hapı yutmak (Doğru) İlaç yutmak (Yanlış) » Çoğu gitti, azı kaldı. » Kimi kimsesi olmamak
5 Sözcük grubu ya da cümle düzeyinde bulunabilir. 5 Bazı deyimler sadece mecaz anlamlı olacak şekilde
» Dilinde tüy bitmek (Sözcük grubu) kullanılır.
» Laf olsun âdet yerini bulsun. (Cümle) » Etekleri zil çalmak » Dilinde tüy bitmek

5 Genellikle sonlarına mastar eki (-mak/-mek) getirile- 5 Bazı deyimler aynı anlama gelecek şekilde kullanılır.
rek ifade edilirler. » “Deliye dönmek” - “burnundan solumak” İkisi de
» buzlar çözülmek » ayazda kalmak “çok öfkeli olmak” anlamında kullanılır.

ATASÖZLERİ

Q Atalarımızın deneyimleri sonucu ortaya koydukları; akılcı, yol gösterici, kalıplaşmış, halka mal olmuş, ders ve öğüt verici
özlü sözlere atasözü denir.
» Yalnız taştan duvar olmaz. » Büyük başın derdi büyük olur. » Huylu huyundan vazgeçmez.
Atasözlerinin Özellikleri

5 Kalıplaşmış sözlerdir. Sözcük eklenmez ve sözcük çıkartılamaz. Sözcüklerin yerine başka sözcükler yazılamaz.
» Görünen köy kılavuz istemez. (Doğru) Görünen köy rehber gerektirmez. (Yanlış)

5 Genellikle mecaz anlamlıdır ama gerçek anlamlı olanları da vardır. Bazıları da hem gerçek hem mecaz anlamlıdır.
» Bir başa bir göz yeter. (Mecaz anlam) » Bugünün işini yarına bırakma. (Gerçek anlam)
» Tek kanatla kuş uçmaz. (Hem gerçek hem mecaz anlam)
5 Bazı atasözleri tek cümleden oluşurken bazıları iki veya daha fazla cümleden oluşur.

» Güneş balçıkla sıvanmaz. (Bir cümle) » Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır. (İki cümle)

Deyimler ve Atasözleri Arasındaki Benzerlikler ve Farklılıklar
Benzerlikler Farklılıklar

Q Her ikisi de eski zamanlardan günümüze ulaştıkları için ilk Q Atasözleri cümle biçimindeyken deyimler genellikle söz grubu
söyleyenleri belli değildir. biçimindedir.
Q Az sözle çok şey anlatan özlü sözlerdir. Q Atasözleri öğüt verir, deyimler anlık durumları ifade eder.

Q Genellikle mecaz anlamda kalıplaşmış bu ifadeler herhangi Q Atasözleri herkes için geçerlidir. Deyimler sözü söyleyen kişi
bir değişikliğe uğramaz. ya da kişiler için geçerlidir.

36 Giriş Yayınları / 6. Sınıf Türkçe