Page 84 - 10. SINIF FAVORİ COĞRAFYA DEFTERİM

ÖZETİN ÖZETİ 2. Ünite: Beşeri Sistemler

nüfusun önemİ ve özellİklerİ

Q Belirli sınırlar içinde belirli bir zaman diliminde yaşayan insan topluluklarına nüfus denir. Belirli sınırlar içerisinde yaşayan
insan sayısını belirtmek amacıyla yapılan sayımlara nüfus sayımı denir.
Q Dünya'da nüfus durağan değildir. Bazı bölgelerde nüfus artışları meydana gelirken bazı bölgelerde azalmalar gözlenebilmek-
tedir. Nüfus bölgeler arasında farklılık göstermesine rağmen Dünya nüfusu sürekli artmaktadır. Nüfus miktarını belirlemek
amacıyla sayımlar yapılmaktadır. Nüfus sayımları nüfus miktarı dışında nüfusun cinsiyet, yaş ve eğitim durumunu, kır ve
kentsel nüfus miktarını ve nüfusun mesleklere göre dağılımını belirlemek amacıyla yapılmaktadır. Nüfus sayımları de facto
ve de jure olmak üzere iki yöntemle yapılmaktadır.
Q De facto yönteminde nüfus sayımının yapıldığı gün, insanlar hangi yerleşim biriminde bulunuyorsa oranın nüfusu olarak
kayıtlara geçmektedir. De jure yönteminde insanlar ikamet ettikleri yerin nüfusu olarak kabul edilirler.

Nüfusun Özellikleri

Q Nüfusun yaş gruplarına ve cinsiyete göre dağılışı, okuryazar oranı, aktif nüfusun çalıştığı iş kollarına göre dağılışı, nüfus
artış hızı, nüfusun kır ve kente göre dağılışı nüfusun özelliklerini oluşturur.
Q Nüfusun yaş gruplarına ayrılmasında birçok ölçüt kullanılmaktadır. En yaygın olanı üç ana yaş grubudur. 0 - 14 yaş arası
çocuk nüfus, 15 - 64 yaş arası çalışma çağındaki nüfus, 65 yaş ve üzeri yaşlı nüfus olarak kabul edilmektedir.
Q Gelişmiş ülkelerde yaşlı nüfus oranı fazla, çocuk nüfus oranı azdır. Gelişmekte olan ülkelerde ise yaşlı nüfus oranı az, çocuk
nüfus oranı fazladır.
Q Dünya genelinde kadın ve erkek nüfusu birbirine yakındır. Kadınların ortalama yaşam süresi erkeklerden daha uzundur. Bu
durum yaşlı nüfus içinde kadın nüfus oranının fazla olmasını sağlamıştır. Göç gönderen ülkelerde kadın nüfus oranı fazladır.
Q Gelişmiş ülkelerde okuryazar oranı yüksek, gelişmemiş ülkelerde ise okuryazar oranı düşüktür.
Q 15 - 64 yaş arası olan nüfusa çalışma çağındaki nüfus denir. Gelişmiş ülkelerde hizmet ve sanayi sektöründe çalışanların
oranı, gelişmemiş ülkelerde ise tarım sektöründe çalışanların oranı fazladır.
Q Gelişmiş ülkelerde nüfusun önemli bir kısmı kentlerde yaşamaktadır. Az gelişmiş ülkelerde ise kırsal kesimde yaşayanların
oranı fazladır. Kent nüfusunun en fazla olduğu kıta Kuzey Amerika, en az olduğu kıta Afrika'dır.
Q Yıllık nüfus artışı ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre değişmektedir. Gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı düşük, az gelişmiş ülke-
lerde nüfus artış hızı yüksektir. Az gelişmiş ve geri kalmış ülkelerde nüfus artış hızının yüksek olması bir sorundur.

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DÜNYA NÜFUSU

Q Eski çağlardan günümüze doğru dünya nüfusu sürekli artış göstermektedir. Ancak bu artışlar belirli dönemlerde azalırken
belirli dönemlerde de kendini katlayarak gerçekleşmiştir.

Q Dünya nüfusu geçmiş dönemlerde üç önemli sıçrama yaparak artmıştır. Dünya nüfusunda ilk artış insanların alet yapması
daha sonra ateşi kontrol altına almasıyla gerçekleşmiştir.
Q İnsanların daha iyi beslenmeye başlaması ortalama yaşam süresini uzatmış ve nüfus artış hızı artmıştır.
Q Neolitik Devir'de insanların yerleşik hayata geçip tarımsal etkinliklerde bulunması nüfusun hızlı artmasına neden olmuştur.
Dünya nüfusundaki en büyük sıçrama Sanayi İnkılabı ile gerçekleşmiştir.
Q Modern anlamda ilk nüfus sayımları İskandinav ülkelerinde yapılmıştır.
Q 1900'lü yıllarda dünya nüfusunda çok büyük patlama olarak adlandırılabilecek artışlar yaşanmış ve dünya nüfusu büyük bir
artış göstermiştir. Günümüzde 7,7 milyara ulaşan nüfus artmaya devam etmektedir.

Q Yeryüzü; iklim, su kaynakları ve ekonomik etkinlikler bakımından farklı alanlardan oluşmaktadır. Bundan dolayı nüfus yer-
yüzüne eşit ve dengeli dağılmamıştır. Kıtalara ve ülkelere göre farklılık gösterir. Kıta nüfusları, nüfus artışına bağlı olarak
günümüze kadar sürekli artmıştır. Ancak bu artış her zaman aynı oranda olmamıştır.
Q Nüfusun dağılışında hem doğal faktörler hem de beşeri faktörler etkili olmuştur.

MARKAJ YAYINLARI
84 Markaj Yayınları / 10.Sınıf Coğrafya