Page 7 - 10. SINIF BİYOLOJİ FAVORİ DEFTERİM

1. ÜNİTE: HÜCRE BÖLÜNMELERİ ÖZETİN ÖZETİ

NOT

Sinir, çizgili kas, olgun alyuvar, sperm, yumurta retina hücreleri bölünme yetenekleri olmadığından G (durgunluk) evresinde kalırlar.
0

Mitotik Evre
1. Çekirdek Bölünmesi (Karyokinez) Profaz başlangıcı Profaz sonu

Profaz: Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Çekirdek zarı ve çekirdekçik
kaybolur. İğ iplikleri oluşur. İğ ipliklerini hayvan hücresinde sentriyoller, bitki hücresinde mikrotü-
büller oluştururur. Profaz

Metafaz: Kromozomlar hücrenin ekvatoral bölgesine dizilir. Kromozomların en belirgin görüldüğü
evredir. Mikroskobik incelemeler bu evrede yapılır.
Anafaz: İğ iplikleri sayesinde kardeş kromatitler zıt kuruplara çekilir. Sentromer bölünür ve kro- Metafaz
mozom sayısı bu evrede geçici olarak iki katına çıkar.
Telofaz: Hücrenin zıt kutuplarında bulunan kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşur. Çekir-
dekçik yeniden görünür. Kromozomlar kromatin ipliklere dönüşür.
Anafaz
2. Sitoplazma Bölünmesi (Sitokinez):
Telofazın sonlarına doğru başlar. Hayvan hücrelerinde boğumlanma ile bitki hücrelerinde ara lamel oluşumuyla
gerçekleşir. Sitokinez sonucunda ana hücreyle ve birbirleriyle aynı kalıtsal yapıda iki hücre meydana gelir. Mitoz
n
sonucu oluşan hücre sayısı 2 formülüyle hesaplanır. (n: bölünme sayısıdır.) Telofaz

Hücre Döngüsünün Kontrolü
Q Kalıtsal materyalin "korunması, kromozomların yeni hücrelere sağlıklı bir şekilde aktarılmasında hücre döngüsünün kontrolü
önemlidir. Hücre döngüsünün kontrolü genlerle sağlanır.
Q Hücre döngüsü sağlıklı bir şekilde ilerliyorsa “Devam et!”, hatalar söz konusuysa “Dur!” sinyalini verir. Bu hatalar düzeltil-
meden sonraki aşamaya geçilemez. G kontrol noktasında hücre büyüklüğü ve metabolik olaylar, G kontrol noktasında
1 2
DNA’nın hatasız eşlenmesi, M kontrol noktasında kromozomların iğ ipliklerine bağlanması kontrol edilir.

Hücre Bölünmesinin Kanserle İlişkisi
Q Bölünerek çoğalan doku hücreleri yeterli sayıya ulaştığında bölünme durur. Kimi zaman bölünme faktörü bulunmayan
hücreler bölünmeye devam eder ve hücre döngüsü kontrolünü kaybeder.
Q Kontrolsüz çoğalan bu hücreler anormal şekilde çoğalır ve bu hücre yığınına tümör (kanser) denir.

Q Kanser hücrelerinin oluşturduğu iyi huylu tümör; sadece bulunduğu dokuda büyüyerek diğer doku ve organlara yayılmaz-
ken kötü huylu tümör geliştiği dokuda kalmayıp diğer doku ve organlara yayılır.

Metastaz: Kanserin diğer doku veya organlara yayılması durumudur. Kanser tedavisinde kemoterapi, radyoaktif ışınlar,
cerrahi yöntemler kullanılır.

Eşeysiz Üreme

Ana canlıdan gamet oluşumu ve döllenme olmaksızın yeni bireylerin oluşmasıdır. Temeli mitoza dayanır. Kısa sürede çok
sayıda yavru bireyler oluşturulur. Mutasyon gerçekleşmediği takdirde kalıtsal çeşitlilik sağlanmaz. Oluşan bireylerin çevre
şartlarına uyumu güçtür. Eşeysiz üreme çeşitleri; bölünerek, tomurcuklanma, vejetatif, rejenerasyon, sporla, partenoge-
nez ile üremedir. Bitkilerde görülen vejetatif üreme şekilleri; çelikle, aşılamayla, soğanla, rizomla, yumruyla, daldırma yönte-
miyle, sürünücü gövdeyle, doku kültürüyle sağlanır.

Markaj Yayınları / 10. Sınıf Biyoloji 7
MARKAJ YAYINLARIYAYINLARI
MARKAJ