Page 7 - 2024 kültür ve turizm bakanlığı folklor araştırmacısı konu

3.
TÜRK HALK EDEBİYATI
ÜNİTE

DATA YAYINLARI
HALK EDEBİYATI Ɖ Halkın ortak duygularını, sevinçlerini, acı-
larını yansıtan maniler 7’li hece ölçüsünün
Ɖ İslamiyet Öncesi Dönem’de görülen sözlü kullanıldığı şiirlerdir.
edebiyata dayalı şiir söyleme geleneği, İsla- Tek dörtlükten oluşur ve uyak düzeni “aaxa”
miyet sonrasında da devam ettirilmiş ve bu Ɖ şeklindedir.
gelenek halk edebiyatı adı altında varlığını
sürdürmüştür. Ɖ İlk iki dize hazırlık dizesi olarak nitelendirilir,
bu nedenle bu dizelere “doldurma dize” adı
Ɖ Halk edebiyatı; anonim halk edebiyatı, âşık verilir. Asıl maksadı anlatan son iki dizedir.
tarzı halk edebiyatı ve dinî-tasavvufi halk
edebiyatı olmak üzere üç kolda gelişmiştir. Ɖ Konu sınırlaması yoktur. Daha çok aşk,
doğa, özlem, gurbet, evlat sevgisi gibi konu-
lar işlenir.
ANONİM HALK EDEBİYATI

Ɖ Söyleyeni belli olmayan, kuşaktan kuşağa Mani Çeşitleri
sözlü olarak yayılan, ilk söyleyeni unutul- Düz Mani: Yedişer heceli dört dizeden oluşan
duğu için halkın ortak malı olan edebî ürün-
ler anonim halk edebiyatını oluşturur. ve aaxa şeklinde kafiyelenen manidir.
Kesik (Cinaslı) Mani: Birinci dizesi 7 heceden
Ɖ Sözlü geleneğe dayanan bu edebiyatın az olan manilerdir. Bu manilere cinaslı mani de
ürünleri, sade ve anlaşılır bir dille oluşturul- denir.
muştur.

Ɖ Bu ürünlerde ölüm, aşk, hasret, yiğitlik gibi Yedekli (Artık) Mani: Düz maninin sonuna
konular işlenmiştir. anlamı tamamlamak ya da pekiştirmek için iki
dize daha eklenerek elde edilen manilerdir.
Ɖ Daha çok şiir alanında gelişme göstermiş
ve bu şiirler, dörtlükler hâlinde ve hece
ölçüsüyle oluşturulmuştur. Türkü

Ɖ Eserlerin bir kısmı nazım (mâni, türkü, ninni, Ɖ Çoğu zaman ilk söyleyeni unutulmuş,
ağıt), bir kısmı nesir (masal, efsane vb.), bir zaman içinde çeşitli eklemeler ve çıkar-
kısmı da nazım-nesir (halk hikâyeleri) karı- malarla değişikliklere uğramış, ezgili bir
şık şekildedir. şekilde söylenen şiirlerdir. İki bölümden
Ɖ Yalın bir Türkçe ve akıcı bir dil kullanılmıştır. (bent, bağlama-kavuştak) oluşur.
Ɖ Manzum ürünlerde hece ölçüsü ve dörtlük Ɖ Türkülerde hem bireysel (aşk, ölüm, ayrı-
nazım birimi esastır. Daha çok yarım kafiye lık...) hem toplumsal (savaş, göç, deprem...)
kullanılmıştır. konular işlenebilir.

Ɖ Eserler; Anadolu insanının hayat felsefe- Ɖ Genellikle hece ölçüsünün 7, 8 ve 11’li kalıp-
sini, yaşantısını, bireysel duygulanmalarını ları kullanılır.
dile getirmesi yönüyle önemlidir. Ɖ İki bölümden oluşur. Birinci bölüm asıl
Ɖ “Mâni” ve “türkü” nazım şekilleri (biçimleri) sözlerin bulunduğu “bent”, ikinci bölüm
ile “ninni” ve “ağıt” nazım türleri vardır. ise bentlerin sonunda yinelenen nakarattır
(bağlama, kavuştak).

Mani Ɖ Türküler ezgilerine, konularına ve yapılarına
göre sınıflandırılır.
33