Page 6 - 2024 içişleri bakanlığı uzman konu anlatımlı

10.
CÜMLE BİLGİSİ BÖLÜM

Dışarıda çılgınca esip duran bir fırtına vardı.YAYINLARI

B. YARDIMCI ÖGELER
CÜMLE BİLGİSİ

Bir duyguyu, düşünceyi, isteği, haberi, olayı ifade etmek 1. Nesne
için kurulan, kendi içinde anlam ve yargı bütünlüğü olan
sözcüğe veya söz dizisine cümle denir. Yüklemde bildirilen ve öznenin yaptığı işten doğrudan
Ɖ “Okuyorum.” etkilenen öge nesnedir. Düz tümleç de denir. Belirtili ve
belirtisiz olmak üzere ikiye ayrılır.
Ɖ “Bugün hava çok güzel.” Belirtme hal eki alanlara belirtili, yalın halde olanlara ise
Ɖ “Kendine iyi bakıyor.”
belirtisiz nesne denir. Yükleme sorulan “neyi, kimi” soru-
larına belirtili nesne; “ne” sorusuna ise belirtisiz nesne
cevap verir.
1. CÜMLENİN ÖGELERİ
Ɖ Her gün gazete okurum (ben: gizli özne)
Cümleyi oluşturan bölümlerin her birine öge denir. belirtisiz nesne yüklem
Ɖ “Gazeteyi her gün okuyorum” (Ben: gizli özne)
belirtili nesne yüklem
A. TEMEL ÖGELER Ɖ “Uçurtmalar, biraz gök, açık hava, rüzgâr ister.”
Özne belirtisiz nesne yüklem
Yüklem Ɖ “Yemek yapmayı severim” (ben: gizli özne)
b’li nesne yüklem
İş, oluş, kılış, hareket ve durum bildiren, haber veren,
DATA
cümleyi bir yargıya bağlayan birinci derecede önem taşı- ŗ NOT
yan ögedir.
( Fiil cümlelerinden sadece yüklemi geçişli olanlar
Ɖ Hikâyenin sonunu heyecanla bekliyordu. nesne alabilir.
Ɖ “Çocuk bir hayli büyümüştü.”
c
Ɖ Telefonunu gömleğinin cebinden çıkardı. özne yüklem
Ɖ Burası babamın çalıştığı yerdir. (büyüyen ne? Çocuk: özne)

Ɖ Ahmet, dayımın en küçük oğludur.

Özne 2. Dolaylı Tümleç

Yüklemde bildirilen işi, oluşu, hareketi yerine getiren “-e,-de,-den” eklerini alarak yüklemin anlamını, “fiilin
hakkında bilgi ve haber verilen ögedir. Yani yapanı ve yönelme, bulunma, çıkma bakımlarından ilgili olduğu
olanı karşılayan unsurdur. Özne, yükleme sorulan “ne, yer” yönünden tamamlayan ögedir. Yer tamlayıcısı da
kim” sorularınıın cevabıdır. denir. Dolaylı tümleç yükleme sorulan “nereye, nerede,
nereden, kime, kimde, kimden, neye, nede, neyden”
Ɖ “Kitaplar raflara rastgele dizilmişti.” sorularının cevabıdır.
özne yüklem “Tebeşir, kireçten yapılır. “(Neyden?)
Ɖ “Hava karlıydı.” Ɖ özne dolaylı t. yüklem
özne yüklem
Ɖ Ağlayanın malı gülene kalmaz. Ɖ “Buğdayı çiftçiden hep ucuza alırlar.” (Kimden?)
b’li nesne dolaylı t. zarf t. yüklem
özne yüklem “Bir büyük boşlukta bozuldu büyü” Nerede?)
Ɖ Başarının sırrı çok çalışmaktır. Ɖ dolaylı tümleç yüklem özne
özne yüklem
Ɖ “Aslı ders çalışıyordu.” Ɖ Eskiciler sokağına büyük bir çadır kuruldu. (Nereye?)
özne yüklem dolaylı tümleç özne yüklem