Page 61 - 10_edebiyat_ogretmenin

ŞİİR 59
İslamiyet’in kabulünden önceki Türk şiirinin başlıca özellikleri şunlardır:

ˇ Şiir dili, yabancı etkilerden oldukça uzaktır. Yerlilik ve millilik bu dönemin en belirgin
özelliğidir.
ˇ Şiirler genellikle sözlü anlatım geleneğiyle varlığını sürdürmüştür. Yazılı eser pek azdır.

ˇ Şiirlerin çoğu anonimdir. Pek az eserin sahibi bellidir.
ˇ Türk şiirinin geleneksel biçim özellikleri bu dönemde belirginleşir. Hece ölçüsü, dörtlük
birimi, yarım uyak ve redif kullanılmıştır.
YAYINEVİ
ˇ Şiir ve edebiyat, müzikle iç içedir. Şiirler genellikle kopuz eşliğinde söylenir. (İslam’ın
kabulünden sonra Anadolu’ya yerleşen Türkler kopuz yerine saz kullanmaya başlayacak-
lardır.)
ˇ Şiirlerde atlı göçebe hayatın izlerine sıkça rastlanır. Bunun yanı sıra savaş, mücadele,
kahramanlık ve doğanın çetin koşulları şiirin başlıca temaları arasındadır.

ˇ Yiğitlik, yurt sevgisi, doğa sevgisi, ölüm, töreler ve inançlar, işlenen başlıca tema ve konu-
ları oluşturur.
ˇ “Şaman, baksı, oyun, ozan, kam” adı verilen din adamları aynı zamanda şair, edebiyatçı ve
EDİTÖR
müzisyendir.
ˇ Bu dönemde en çok kullanılan nazım şekilleri destanlar, sagular, koşuklar ve savlardır.

ˇ Kaşgarlı Mahmut’un Divânü Lûgati’t Türk adlı eserinde ve Turfan kazılarında ele geçirilen
metinlerde adlarına ve şiirlerine rastlanan ilk Türk şairleri Aprın Çor Tigin, Çuçu, Ki-ki,
Kül Tarkan, Asıg Tutung, Pratyaya Şiri, Kalun Kayşı, Çisuya Tutung’dur.

ˇ Adı bilinen ilk Türk şair Aprın Çor Tigin’dir. Bu şair, Uygur döneminde yaşamış ve Mani
dininin etkisinde şiirler yazmıştır.
ˇ İslamiyet öncesi Türk şiirinin, şairi bilinen ilk örneklerini Uygurlarda bulmaktayız. Aprın
Çor Tigin’in yazdığı “Bir Aşk Şiiri” adlı şiir ilk Türk şiiridir.
ˇ “Destan” diğer türlere oranla daha yaygın olduğundan bu döneme Destan Devri Türk
Edebiyatı adı da verilir.

İslamiyet Öncesi Döneme Ait Nazım Türleri

ˇ Destan: Milletlerin hayatını derinden etkileyen olayların (savaş, doğal afetler, göçler...)
çoğunlukla manzum şekilde anlatıldığı edebî ürünlere destan denir. Destanlar sözlü an-
latım geleneği çerçevesinde oluşmuş anonim edebî ürünlerdir. Bu ürünler, nesilden ne-
sile sözlü bir şekilde aktarıldığı için zamanla değişikliklere uğrayabilir. Destanlar söy-
leniş özelliği bakımından şiir niteliği taşısa da içerik bakımından hikâyeye yakındır.
Çünkü bu edebî ürünlerde bir olay; zaman, mekân ve kişi unsurlarıyla birlikte anlatılır.