Page 154 - 8. SINIF VIP T.C. İNKILAP TARİHİ ve ATATÜRKÇÜLÜK KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

¦ §
1544 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
15
Musul Sorunu rek savaş hazırlıklarına başladı. Ancak tam
bu sırada doğuda çıkan Şeyh Sait İsyanı
* Musul, zengin petrol kaynaklarına ve konumu harekete geçilmesini engelledi.
itibariyle de stratejik öneme sahip bir
yerdi. Bu nedenle İngiltere, Mondros Ateş- * İsyanın bastırılmasına ve ülke içinde düzenin
kes Antlaşması’nın imzalanmasından sonra yeniden sağlanmasına öncelik veren Türkiye,
savaş hukukuna aykırı şekilde burayı işgal İngiltere ile anlaşmak zorunda kaldı. 5 Hazi-
etmişti. Türkiye ise nüfusunun çoğunluğu ran 1926’da iki devlet arasında Ankara Ant-
Türklerden oluşan Musul’u Misak-ı Milli sınır- laşması imzalandı.
ları içinde görüyor ve buranın kendisine bıra- Bu antlaşmaya göre;
EDİTÖR YAYINLARI
kılması gerektiğini savunuyordu. Buna kar- *
şılık İngiltere Musul’un, mandası altında » Musul ve Kerkük Irak’a bırakılacak.
tuttuğu Irak’a ait olduğunu iddia ediyor ve » Musul petrol gelirlerinin %10’u 25 yıl
bu önemli petrol bölgesinin Türkiye’ye katıl- süreyle Türkiye’ye verilecek (Ancak Türkiye
masına şiddetle karşı çıkıyordu. Musul sorunu 500 bin İngiliz Sterlini karşılığında bu hak-
Lozan’da sert tartışmalara neden olmuş kından vazgeçti).
ancak bir çözüme kavuşturulamamıştı. Tar- » Hakkari sınırında Türkiye lehine düzenleme
tışmaların uzaması ve barışın tehlikeye düş- yapılacak.
mesi üzerine de sorunun Türkiye ve İngiltere N
NOTOT
arasında daha sonra yapılacak ikili görüşme-
lerle çözülmesi kararlaştırılmıştı. Buna göre y Musul, Misak-ı Milli’den verilen üçüncü taviz-
Türkiye ve İngiltere dokuz ay içinde bir ant- dir. Musul’un kaybedilmesiyle bugünkü Tür-
laşmaya varacaktı. Anlaşmaya varılamadığı kiye-Irak sınırı çizildi.
takdirde sorun Milletler Cemiyeti tarafından Yunanistan İle Nüfus Mübadelesi (Değişimi)
çözülecekti.

* Lozan’dan sonra İstanbul’da yeniden baş-
layan Musul görüşmelerinde Türkiye, böl-
genin geleceğinin yapılacak bir halk oyla-
ması ile belirlenmesini teklif etti. İngiltere
ise meseleyi Milletler Cemiyeti’ne götürmek
istediğinden bu teklifi reddedip uzlaşmaz bir * Lozan Barış görüşmeleri sürerken Türkiye ile
tutum içine girdi. Böylece sonuçsuz kalan Yunanistan arasında 30 Ocak 1923 tarihli bir
görüşmelerin ardından Musul sorunu Lozan antlaşma imzalanmıştı. Antlaşma, Türkiye’de
Antlaşması’nın ilgili hükmü gereği Milletler kalan Rumlarla Yunanistan’da kalan Türkle-
Cemiyeti’ne taşındı. Milletler Cemiyeti de rin karşılıklı yer değiştirmesini öngörüyordu.
Musul’un İngiltere mandası altındaki Irak’a Ancak Balkan Savaşları öncesinde Batı
bırakılmasına karar verdi. Trakya’da yaşayan Türkler ile Mondros Ateş-
kes Antlaşması’ndan önce İstanbul’da yer-
* Bunun üzerine Türkiye, Musul’u güç kullana- leşik bulunan Rumlar bu mübadelenin dışında
rak almaktan başka çaresi kalmadığını göre-
tutulacaktı.