Page 158 - 8. Sınıf Fen Bilimleri Defterim

ÜNITE 5: BASİT MAKİNELER ÖZETİN ÖZETİ

Dişli Çarklar

Q Hareketin yönünü ve hızını değiştirebilen, çevrelerinde dişleri olan tekerleğe
benzeyen, gerektiğinde kuvvetten kazanç sağlayan düzeneklerdir.
Q Dişli çarklar hareketi diğer dişliye dokundurarak veya zincir ile bağlanarak akta-
rabilirler. Dişli çarklar hareketin aktarılmasında kuvvetin yön ve doğrultu değiş-
tirmesinde kullanılır. Dişli çarklarda merkezler aynı ya da farklı olabilir.
Q Araba, bisiklet, kurmalı oyuncaklar, araba motorlarında ve saatteki dişliler dişli
çarklara örnek olarak verilebilir.
X ve Y dişlilerinde merkezler çakışık Diş sayıları ve tur sayıları aynı olan Yarıçapları farklı olan dişli çarkların
olduğu için aynı yönde ve aynı sayıda Z ve T dişlilerinin merkezleri farklı diş sayıları, tur sayıları ve dönüş
dönerler. olduğu için zıt yönde dönerler. yönleri farklıdır.
Y Z
Z
X T T

r r r r r 1 r 2
1 2

r = yarıçap

Düzgün bağlanan dişli çarkların dönme Ters bağlanan dişli çarkların dönme
yönleri aynıdır. Yarıçapları aynı olan yönleri birbirine zıttır. Tur sayıları yarı-
dişlilerin tur sayıları birbiriyle aynıdır. çapları ile ters orantılıdır.

r r r 1 r 2

Kasnaklar

Q Hareketi birbirine kayışla aktaran düzeneklerdir. Devir sayı-
ları yarıçapları ile ters orantılıdır. r r r r
1 2 1 2
Q Hareketin hızını artırmak ve dönme yönünü değiştirmek için
kullanılırlar. Dönme yönleri kayışların bağlanma şekline göre Aynı yönde dönerler. Zıt yönde dönerler.
değişir. Dikiş makinelerinde, motorlarda, büyük iş makinelerinde vb. kullanılır.

Bileşik Makineler

Fren sistemi
Vida
Q İki ya da daha fazla basit makinenin kullanılması sonucu oluşturulan sistemlerdir. (Kaldıraç)
Bu makineler iş yapmayı kolaylaştırır.
Q İş makineleri, el arabası, tırnak makası, bisiklet gibi araçlarda birden fazla basit
makine kullanılmaktadır.
Dişli Pedal (Çıkrık)

8. Sınıf Fen Bilimleri 157