Page 30 - 7. Sınıf Türkçe Defterim

3. Bölüm: Söz Gruplarında Anlam ÖZETİN ÖZETİ

özdeyİşler (VECİZELER)

Q Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir ilkeyi kısa ve kesin bir biçimde anlatan, genellikle kim tarafından söylendiği bilinen, anlamlı,
özlü sözlere özdeyiş (vecize) denir.

» Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, » Karga adını değiştirse de sesinden tanınır. (Cenap Şaha-

dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır. bettin)
(Mustafa Kemal Atatürk) » Malı az olan insan değil, istekleri çok olan insan fakirdir.

» Kusursuz dost arayan dostsuz kalır. (Mevlana) (Seneca)

İkİlemeler

Q Anlamı pekiştirmek, güçlendirmek ve çekici kılmak için aynı, yakın ya da karşıt anlamlı kelimelerin tekrarlanmasıyla oluşan
kelime gruplarına ikileme denir. Genellikle her türden sözcüğün tekrarlanarak kalıplaşmasıyla oluşmuş kelime gruplarıdır.
» uzun uzun, büyük küçük, güzel çirkin, şırıl şırıl, eciş bücüş, çoluk çocuk, şan şöhret...
» “Yarım yamalak konuşmalar duydum kapı arkalarından.” cümlesindeki “yarım yamalak” ifadesi ikilemedir. Cümleye “eksik,
kusurlu, noksan” anlamlarını katmıştır.

Oluşum Şekillerine Göre İkilemeler

5 Aynı anlamlı kelimenin tekrarıyla oluşanlar: koşa 5 Yansımaların tekrarıyla oluşanlar: şırıl şırıl, kıs kıs,
koşa, hızlı hızlı, ağır ağır... çat pat...

5 Karşıt anlamlı kelimelerin tekrarıyla oluşanlar: az 5 Biri anlamlı diğeri anlamsız kelimelerle oluşanlar:
çok, aşağı yukarı, er geç... eski püskü, eğri büğrü...

5 Yakın anlamlı kelimelerin tekrarıyla oluşanlar: eş 5 İkisi de anlamsız kelimelerle oluşanlar: abur cubur,
dost, doğru dürüst, yalan yanlış... eciş bücüş, ıvır zıvır...

kalıplaşmamış söz grupları

Q Çeşitli anlam ilgileri oluşturmak için kullanılan söz öbeklerine kalıplaşmamış söz grupları denir. Atasözleri, deyimler ve
özdeyişler dışında kalan birden fazla sözcükten oluşan ifadeler kalıplaşmamış söz grupları arasında yer alır.

» “Bu hikâye kitabı fazlalıklarından arınmış bir şekilde yeniden basıldı.” cümlesindeki “fazlalıklarından arınmış” ifadesi, kalıp-
laşmamış bir söz grubudur. Yeniden basılan hikâye kitabının “gereksiz sözcük ve ayrıntılardan temizlendiğini” anlatır.

Q Yazarlar kalıplaşmamış söz gruplarını kullanarak anlatmak istediklerini daha iyi anlatırlar, ayrıca az sözle çok şey anlatma
imkânına da sahip olurlar.

Kalıplaşmamış Söz Gruplarının Kullanıldığı Metinler ve Söz Gruplarının Anlamları

» Filistin’de çocuklar, ufukta hep kara bulutları görüyor- » Bu eleştiri yazısı, resmen yazının röntgenini çekmiş. Dola-
lar. Onların dünyasında ve hayallerinde güneşi göremez- yısıyla bunu okuduktan sonra yazının arka planını tahmin
siniz. Bunun nedeni aslında çok açık. Bütün yaşamları etmek, onu oluşum aşamasında geçirdiği değişimlerle tahlil
savaş meydanlarında geçti. etmek pek de zor değil.
Altı çizili söz grubu “geleceğe umutsuz bakmayı” ifade eder. Altı çizili söz grubu, “yazının arka planında var olan ve görü-
Anlatıcı, parçada bahsedilen çocukların umutsuz yaşamlarını lemeyen durumu yansıtmak” anlamında kullanılmıştır. Bu da
anlatmak için bu söz grubunu seçmiştir. eleştirmenin başarısını vurgulamaktadır.

7. Sınıf Türkçe 29