Page 24 - 7. Sınıf Türkçe Defterim
P. 24
2. Bölüm: Sözcükte Anlam ÖZETİN ÖZETİ
Karşıtlık (Tezat)
Q Birbirine karşıt olan durum, kavram ve fikirlerin bir arada kullanılmasına karşıtlık (tezat) denir. Tezatla amaç, anlamca
çelişki yaratacak sözleri bir arada kullanmaktır.
» Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.
Bu cümlede karşıt iki durum olan “ağlamak” ve “gülmek” ifadeleri, belirtilen düşüncede bir arada kullanılmıştır. Bu cümlede
tezat sanatı vardır.
» Gecenin gündüzün döndüğü rüzgâr » Ne varlığa sevinirim
Kurdun kuşun yediği aş Ne yokluğa yerinirim
Ya ölüm ya istiklal
Yukarıdaki dizelerde belirtilen düşüncenin aktarımında birbiri-
Yukarıdaki dizelerde belirtilen düşüncenin aktarımında “gece” nin tersi anlamları karşılayan “varlık” ve “yokluk” ifadelerinin
ve “gündüz” kavramlarının birlikte kullanılması tezat sanatını birlikte kullanılması, tezat sanatını doğurmuştur.
doğurmuştur.
Abartma (Mübalağa)
Q Bir şeyin özelliklerini, bir olayı veya bir durumu olduğundan daha büyük veya daha küçük göstermeye abartma (mübalağa)
denir.
» Göklere ulaştı Mehmet’in ardından yaktığı ağıt. » Bir ah çeksem dağı taşı eritir.
Bu cümlede yakılan ağıtın göğe ulaşması abartılı bir durum- Gözüm yaşı değirmeni yürütür.
dur. Abartma sanatı vardır. Bu dizelerde “bir ah çekince dağın taşın erimesi” ve “gözyaşı-
nın değirmeni yürütmesi” şeklinde abartılı bir söyleyiş vardır.
Q Abartma sanatının olabilmesi için bahsedilen durumun mantığın sınırlarını zorlayacak biçimde büyütülmesi ya da küçültül-
mesi gerekir.
» Sıladan ayrıyım, gözümde yaşlar
Sel olup taşacak bir gün derinden
Yukarıdaki dizelerde gözdeki yaşın (gözyaşlarının) sel olup taşması durumu abartılı bir anlatımdır, mantık sınırlarını zorlayan
bir durumdur.
NOT
Q Bazen bir cümlede, bir şiirin dizelerinde ya da bir metinde aynı anda farklı söz sanatları birlikte verilebilir.
» Babaannesine yemek götürmek üzere yola çıkan küçük yavrucağın yanakları elma gibi kıpkırmızıydı. Minik kızın yolu ormanın
içinden geçiyordu. Ormandan geçerken tüm ağaçlar ona selam verdi, meyvesi olanlar meyve ikram ettiler. Küçük kız neşeyle
onların yanından ayrılırken ağaçlar hep bir ağızdan “Bizi unutma, yine gel!” dediler.
Yukarıdaki metinde kızın yanakları kırmızı olması yönüyle elmaya benzetilerek benzetme sanatına, ağaçlara selam verme ve
ikram etme özelliği verilerek kişileştirme sanatına ve ağaçlar konuşturularak konuşturma sanatına başvurulmuştur.
7. Sınıf Türkçe 23
