Page 18 - 7. Sınıf Türkçe Defterim

2. Bölüm: Sözcükte Anlam ÖZETİN ÖZETİ

sözcükler arası anlam İLİŞKİSİ

Eş Anlamlı Sözcükler (Anlamdaşlık) Eş Sesli Sözcükler (Sesteşlik)
Q Yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen anlam- Q Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan söz-
ları aynı olan kelimelere eş anlamlı sözcükler denir. cüklere eş sesli sözcükler denir.
» ileti mesaj » ulus millet » Kır: Şehir ve kasabaların dışında kalan, çoğu boş ve
» his duygu » konuk misafir geniş alan
Kır(mak): Sert şeyleri vurarak ve ezerek parçalamak
Q Eş anlamlı kelimeler aynı anlamı yansıttıkları için cümle
içinde birbirlerinin yerine kullanılabilir. » Bahçesinde kaz besliyor. (Hayvan türü)
» “Halı Dokuyan Kız” tablosu özgün bir eser. Hemen şu noktayı kaz! (Kazmak eylemi)
“Halı Dokuyan Kız” tablosu orijinal bir eser. Sözcüklerin gerçek ve mecaz anlamları arasında sesteşlik
ilişkisi aranmaz.
Bir sözcüğün başka bir sözcükle eş anlamlı olabilmesi
durumu, cümledeki anlamına göre değişiklik gösterebilir. » “Ayşe teyzem güzel yüzüyle bana gülümsüyordu.” cüm-
lesindeki “yüz” sözcüğü ile “Kimseye olmaz demeye yüzü
» Çocuğun kafasına taş geldi. (Eş anlamlısı baş) tutmuyordu.” cümlesindeki “yüz” sözcüğü arasında ses-
Sende hiç kafa yokmuş. (Eş anlamlısı akıl) teşlik ilişkisi yoktur.

Zıt Anlamlı Sözcükler (Karşıtlık)
Q Anlamca birbirinin karşıtı olan kelimelere zıt (karşıt) anlamlı sözcükler denir. Bu sözcükler, birbirine zıt durumları, varlık-
ları, kavramları ve eylemleri ifade eder.
» gelmek gitmek » zengin fakir » ağlamak gülmek » dost düşman
» gece gündüz » küçük büyük » karanlık aydınlık » aşağı yukarı
» Vakitsiz gelen ölüm herkesi perişan etti.
“Ölüm” ve “yaşam” sözcükleri zıt anlamlıdır.
» Yaşam, kıymeti bilinmesi gereken bir dönemdir.

Q Bir sözcüğün olumsuzu ile zıt anlamlısını karıştırmamak gerekir. Sözcükler arasındaki olumsuzluk ilişkisi karşıtlık sayılmaz.
Sözcük Zıddı Olumsuzu
Akıllı Deli Akılsız
İyi Kötü İyi değil
Susmak Konuşmak Susmamak

Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler Yakın Anlamlı Sözcükler

Q Söylenişte tekil olmasına rağmen anlam çerçevesi geniş Q Yazılışları ile okunuşları farklı olan ve aralarında az da
olan kelimelere genel anlamlı, anlamca daha dar kap- olsa anlam farkı bulunan kelimelerdir.
samlı kelimelere de özel anlamlı sözcükler denir. » Küsmek darılmak kırılmak gücenmek
» Varlık canlı insan erkek Oğuzhan (Genel- » Bakmak izlemek seyretmek görmek
den özele sıralama) » Dilerim ki her şey gönlünüzce olur! (Arzu etmek)
» Menekşe bitki canlı varlık (Özelden genele » Bisiklet istemek herkes gibi onun da hakkı. (Arzulamak)
sıralama)
Yakın anlamlı sözcükler, eş anlamlı sözcükler gibi her
Genel anlamlı kelimeler bir türün tamamını kapsarken özel
anlamlı kelimeler türün bir kısmını ya da tek bir örneğini durumda birbirinin yerine kullanılamaz ancak yine de bu
ifade eder. kelimeler arasında anlamca bir yakınlık söz konusudur.

7. Sınıf Türkçe 17