Page 10 - 7. Sınıf Türkçe Defterim

1. Bölüm: Fiiller (Eylemler) ÖZETİN ÖZETİ

Dilek (Tasarlama) Kipleri

Q Fiile gereklilik, dilek, şart, istek veya emir anlamları katan kiplerdir. Sözcükler, belirli bir zaman anlamı taşımaz.
Gereklilik Kipi Emir Kipi

Q Fiilde bildirilen işin yapılması gerektiğini ifade eden kip- Q Fiilde bildirilen işi “buyurma, emretme” şeklinde ifade
tir. Gereklilik kip eki “-malı/-meli” ekidir. eden kiptir. Emir kipinin belli bir eki yoktur.
Q Bazı durumlarda cümleye ihtimal anlamı da katar. Q Ayrıca birinci kişili çekimleri de bulunmaz.
» Akşama bu işlerin hepsini bitirmeliyim. (gereklilik) » Bu kitapları bir haftada okuyun.
» Uçak, havalimanına inmiş olmalı. (ihtimal) » Sesimi duyar duymaz hemen yanıma gel.

İstek Kipi Dilek-Şart Kipi

Q Cümleye istek, temenni anlamı katan kiptir. İstek kip Q Cümleye dilek veya şart anlamı katan kiptir. Dilek kip
eki “-a/-e” ekidir. eki “-sa/-se” ekidir.

» Ben de sizinle birlikte spora geleyim. » Hafta sonu pikniğe gitsek. (istek anlamı)
» Ödevlerimizi erkenden bitirip oyun oynayalım. » Erken kalkarsam balığa gideceğim. (koşul anlamı)

KİŞİ (ŞAHIS) EKLERİ

Q Çekimli fiillerde bir işin, bir oluşun, durumun kim ya da kimler tarafından gerçekleştirildiğini ifade eden eklere kişi ekleri
(şahıs ekleri) denir. Fiiller cümle içerisinde altı kişiye göre çekimlenir.
Tekil Kişiler Kişi Ekleri Çoğul Kişiler Kişi Ekleri

1. Tekil Kişi Ben -m, -im, -yim 1. Çoğul Kişi Biz -k, -iz, -lim
2. Tekil Kişi Sen -n, -sin 2. Çoğul Kişi Siz -niz, -siniz, -iniz
3. Tekil Kişi O Eki yoktur. 3. Çoğul Kişi Onlar -ler, -sinler

FİİLLERDE OLUMSUZLUK FİİLLERDE SORU
Q Fiillerde olumsuzluk, kip eklerinden önce “-ma/-me” olumsuz- Q Fiillerde soru anlamı “mı/mi” soru eki kullanılarak sağlanır.

luk eki getirilerek yapılır. Fiillerin soru şeklinin olumsuz biçimi de vardır.
» gelmiyor (Şimdiki zamanın olumsuzu) » gelir mi? (Geniş zaman soru)
» gelmeyecek (Gelecek zamanın olumsuzu) » gelmeli misiniz? (Gereklilik kipi soru)
» gelmedi (Görülen geçmiş zamanın olumsuzu) » Arkadaşlarına gitmeyecek misin? (Soru şeklinin olumsuzu)

FİİL KİPLERİNDE ANLAM (ZAMAN) KAYMASI

Q Fiil çekimlerinde kip ekleri, her zaman kendi anlamlarında kullanılmayabilir. Bir kip ekinin; kendi anlamının, zamanının, dile-
ğinin dışına çıkarak başka bir kip ekini kastedecek biçimde kullanılmasına fiil kiplerinde anlam (zaman) kayması denir. Bu
durumda yüklemin çekimlendiği kiple yapıldığı zaman farklıdır.
» “Sağlıklı yaşamak için düzenli olarak spor yapıyor.” cümlesi, anlam olarak geniş zaman kip ekine (yapar) uygunken “yapıyor”
şeklinde şimdiki zaman kip ekiyle çekimlenmiştir. Bu bakımdan fiildeki zaman ekiyle eylemin gerçekleşme zamanı uyuşmamak-
tadır.

» “Gelecek yıl tatile hep birlikte gideriz.” cümlesi, anlam olarak gelecek zaman kip ekine (gideceğiz) uygunken “gideriz” şeklinde
geniş zaman kip ekiyle çekimlenmiştir. Bu bakımdan fiildeki zaman kipiyle eylemin gerçekleşme zamanı uyuşmamaktadır.

7. Sınıf Türkçe 9