Page 30 - 6. Sınıf Türkçe Defterim

3. Bölüm: Söz Gruplarında Anlam ÖZETİN ÖZETİ

ÖZDEYİŞLER (VECİZELER) İKİLEMELER

Q Bir duyguyu, bir düşünceyi, bir ilkeyi kısa ve anlamlı bir Q Anlamı güçlendirmek için aynı kelimenin tekrarlanması,
şekilde anlatan, kim tarafından söylendiği bilinen özlü anlamları birbirine yakın, karşıt olan veya sesleri birbirini
sözlere özdeyiş (vecize) denir. andıran kelimelerin yan yana kullanılması ile oluşturulan
söz gruplarıdır. İkilemeler şu şekillerde kurulabilir:
Q Söyleyeni belli olduğu için imzalı sözler olarak da bilinir.
Bu yönüyle atasözlerinden ayrılırlar. Aynı Sözcüğün Tekrarıyla Yapılan İkilemeler: kapı kapı, sayfa
» Okul; genç beyinlere insanlığa saygıyı, millet ve ülkeye sayfa, güzel güzel...
sevgiyi, bağımsızlık onurunu öğretir. (M. Kemal Atatürk)
Yakın Anlamlı Sözcüklerle Yapılan İkilemeler: doğru düzgün,
» İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir. (Yunus Emre) çarşı pazar...
» Bilgi insanı kuşkudan, iyilik acı çekmekten, kararlı olmak Karşıt veya Olumsuz Anlamlı Sözcüklerle Yapılan İkilemeler:
da korkudan kurtarır. (Konfüçyüs)
gece gündüz, er geç, iyi kötü...

Özdeyişlerin Özellikleri Biri Anlamlı Biri Anlamsız Sözcüklerle Oluşturulan İkilemeler:
ufak tefek, eğri büğrü...
5 Yoğun gözlem ve deneyim sonucunda oluşmuş sözlerdir.
İkisi de Anlamsız Sözcüklerle Yapılan İkilemeler: ıvır zıvır,
5 Kalıplaşmış olanları olmakla birlikte, atasözleri ve abuk sabuk...
deyimler gibi kesinlikle sözcüklerinin değiştirilemeyeceği
söylenemez. Yansıma Sözcüklerin Tekrarıyla Yapılan İkilemeler: şırıl şırıl,
hıçkıra hıçkıra...
5 Düşünce ağırlıklı sözlerdir.

KALIPLAŞMAMIŞ SÖZ GRUPLARI

Q Birden fazla sözcüğün bir araya gelerek bir bütün oluşturup cümleye farklı anlamlar kattığı ifadelere söz grupları (söz
öbekleri) denir.
Q Çoğunlukla mecaz anlamlı olan söz gruplarının kalıplaşmış biçimleri deyim, atasözü gibi adlarla ifade edilir. Kalıplaşmış söz
gruplarının dışında kalan ve cümle içerisinde ahenkli bir şekilde bir araya gelen sözcükler de vardır. Bunlara kalıplaşmamış
söz grupları denir.
Q Kalıplaşmamış söz grupları genellikle cümle veya metin içerisinde altı çizili olarak ya da soru kısmında tırnak içinde verile-
rek belirtilir. Belirtilen söz gruplarının cümleye veya metne kattığı anlam sorulur.

Kalıplaşmamış Söz Gruplarının Olduğu Metinler Metne Kattıkları Anlamlar

» Bir anlatımda insanlar, aynı torbadan çıkmış varlıklar olarak tanımlanmıştır. Bu Benzer olunduğu, kişisel farklılıkların
kesinlikle kabul edilebilecek bir durum değildir. yok sayıldığı
» Bir karar alırken yüreğinizin sesine kulak verin. O size doğruyu söyleyecektir. İçinizden gelenleri önemseyin, duygu-
Böylece en doğru kararı almış olursunuz. larınızla hareket edin.

» Okuldan geldiğinde o kadar heyecanlıydı ki sizlere anlatamam. Gün içerisinde yaşa- Bir şeyleri heyecanla ve seri bir
dıklarını nefes bile almadan babaannesine anlatıyordu. Sonra da onun yorumlarını şekilde aktarmak
dinlemek istiyordu tabii ki.
» Şair, şiirini yüreğinden çok gözleriyle yazardı. Bu da onun şiirini cansız, ruhsuz Anlatımda duygulardan çok gözleme
kılardı. Okuyucu onun şiirlerinde betimlemenin içinde bulurdu kendini, kalbe doku- önem verildiği
nan tek bir mısrayla karşılaşmazdı.

6. Sınıf Türkçe 29