Page 41 - 5. Sınıf Süreç Odaklı Türkçe Defterim Fasikül-2

3. TEMA: CÜMLEDE ANLAM HIZLI BAKIŞ

CÜMLEDE ANLAM

Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Amaç-Sonuç

Q Bir ya da birden fazla sözcüğün bir araya gelerek yargı Q Eylemin gerçekleştirilmesinde hangi amaca bağlı kalın-
bildirdiği yapıya cümle (tümce) denir. dığının belirtildiği cümlelere amaç-sonuç cümleleri denir.
Q Bir durumu ya da olayı gerçekleşme nedeniyle birlikte » Tuttuğum takımın formasını almak için para biriktiri-
aktaran, bir eylemin niçin yapıldığını bildiren cümlelere yorum.
de neden-sonuç cümleleri denir.
Yukarıdaki cümlede para biriktirme eyleminin yapılma
» Yemek yemediği için zayıflamış. amacı bellidir (tuttuğum takımın formasını almak) ancak
Kişinin zayıflamasının gerekçesi olarak yemek yememesi bu amaca ulaşılıp ulaşılamayacağı belli değildir.
gösterilmiştir.

» Köpekten korktuğu için oradan kaçmış. Q Amaç-sonuç cümleleri, yargı bildiren ifadeye sorulan
“Hangi amaçla?” sorusuna cevap verir.
Yukarıdaki cümlede yargı bildiren ifadeye (kaçmış) “Neden?”
sorusunu yönelttiğimizde “Köpekten korktuğu için” cevabını » Okula gitmek için evden çıkmış.
alırız. Eylemin yapılış gerekçesini bildirdiği için bu cümle amaç sonuç
“neden-sonuç cümlesi”dir.
Yukarıdaki cümlede yargı bildiren ifadeye (çıkmış) “Hangi

Q Neden-sonuç cümleleri iki bölümden oluşur: Birinci amaçla?” sorusunu yönelttiğimizde “Okula gitmek için”
bölüm neden (sebep), ikinci bölüm ise sonuç bildirir. cevabını alırız. Eylemin yapılma amacı belirtildiği için bu
cümle “amaç-sonuç cümlesi”dir.
» Yağmur yağdığı için pikniğe gidemedik.
neden sonuç
Q Amaç-sonuç cümlelerinde “için, diye, üzere” gibi ifade-
lerden yararlanılır.
Q Neden-sonuç cümlelerinde genellikle “için, yüzünden,
dolayı, ötürü, diye, -den, -diğinden” gibi ek ve sözcükler » Ders çalışmak için kütüphaneye gitti.
kullanılır.
» Konuşma yapmak üzere kürsüye çıktı.
» Düzenli çalıştığından başarılı oldu.
» Güneş yakmasın diye güneş kremi sürdü.
» Yağmur yağdığı için pikniğe gidemedik.
» Derslerinden geri kalmamak için her gün canlı derslere
» Seni bekledim diye yoruldum. katılıyor.

Neden - Sonuç ve Amaç - Sonuç Cümlelerini Nasıl Ayırt Edebiliriz?

Q Bir soruda, birden fazla seçenek “Neden?” sorusuna cevap veriyorsa yargı bildiren ifadeye “Hangi amaçla?” sorusunu sorma-
lıyız. Eğer soruya cevap alabiliyorsak cümle amaç-sonuç cümlesidir.

Q Bu durumu ayırt etmenin bir diğer yolu da yapılan eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğini tespit etmektir. Yani eylem gerçek-
leşmişse neden-sonuç, eylemin gerçekleşip gerçekleşmediği bilinmiyorsa amaç-sonuç cümlesidir.
» Çiçekleri suladığı için gecikti. (Neden-sonuç)
Çiçekleri sulama işi gerçekleşmiş ve bu eylem kişinin gecikmesine neden olmuştur.

» Çiçekleri sulamak için geldi. (Amaç-sonuç)
Çiçekleri sulayıp sulamadığı bilinmemektedir ancak gelmesindeki amaç bu eylemi gerçekleştirmektir.

5. Sınıf Türkçe 41