Page 13 - fen-ve-muhendislik-bilimleri-icin-meslek-etigi

1 Etik, görevler bilimidir ve akılla algılanan ve
ETİK KAVRAMI, TEORİ VE SİSTEMLER

vicdanla bize bildirilen ilkelerdir.
Francisco Luis Gomes (1829-1869)

1.1. Giriş
Etik, töre bilimi, ahlak bilimi, ahlaki ve ahlakla ilgili olup, ahlaki olanın özünü
ve temellerini araştıran bilim, insan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen bir
felsefe dalıdır [3]. Yani halkın kendi kendine oluşturduğu, hiçbir yazılı metne
dayanmayan tutum, davranış ve kanunlara etik denilebilir. Çünkü etik, doğruyla
yanlışı, haklı ile haksızı, iyiyle kötüyü adil ile adil olmayanı ayırt etmek ve doğru,
haklı, iyi ve adil olduğuna inandığımız şeyleri yapmaktır [23].
Etik sözcüğü 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren çok sık kullanılmaya
başlanmıştır. Ülkemizde de toplumun hemen her kesiminde yaygın kullanılan,
popüler bir sözcüktür. İnsanlığın etik kavramını derinlemesine ve bütün boyutlarıyla
algılaması neticesinde, bu kavramın yokluğunun maliyetini, varlığının katkısını daha
iyi anlayacağı düşünülmektedir.
Etik günümüzde yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Zaman
içerisinde etik kurulların ve etik kuralların sayısının artması ile insanlık bu alanda
gerekli birikime de sahip olacaktır. Gelişmişlik ve modernleşme düzeyine göre her
ülkede etik yargılar oluşmakta ve toplumsal kültür içerisinde kendine bir yer
edinmektedir. Bu yönüyle etik ve ahlak kurumları, sürekli yenilenen ve diri olarak
varlığını sürdüren bir yapı görünümündedir [13, 32 ve 33].
Barkery’e göre, etik; doğru ve yanlış davranışı belirleme sürecidir. İyi ve
kötünün ne olduğu ve ahlaki görev ve yükümlülüklerle ilgilenen disiplindir. Etik
davranış ise kabul edilmiş davranış standartlarına uygun davranıştır [28].
Şen’e (2017) göre etik, kişinin davranışlarına temel olan ahlak ilkelerinin
tümüdür. Başka bir ifade ile etik, insanlara “işlerin nasıl yapılması gerektiğini”
belirlemede yardımcı olan kılavuz (rehber) değerler, ilkeler ve standartlardır. Etik,
aynı zamanda bir süreçtir. Bu süreçte karar alırken ve uygulamayı yaparken, belirli
değerlere bağlı kalınarak hareket edilir [26].
Etik davranışı; bireye içinde bulunduğu toplumun yüklediği ödev ve
sorumluluklar, bireyin kendi vicdanı, iyi niyet duyguları, iyilik, doğruluk ve sevgi
anlayışı yönlendirmektedir. Bireylerin eylemlerini iyi ya da kötü olarak
değerlendirmek iyilik, doğruluk, sevgi gibi ahlaki kavramlarla mümkün olabilmektedir.
Ahlaki olarak uygun görülen eylemler iyi, uygun görülmeyenler ise kötü
olarak değerlendirilmektedir. Bu bakımdan Immanuel Kant (1724-1804), eylemin iyi
niyetle yapılmış olmasını bu eylemin iyi olarak nitelendirilmesi için yeterli görmüştür.
Bununla birlikte eylemin doğru olması da gerekmektedir ve büyük önem
taşımaktadır. Neticede eylemin iyi ya da iyiliğe yönelmesi ile birlikte doğru olması
kritik bir şarttır [14].
Etiğin temel amacı ve ilkesi; insanın iyi temellendirilmiş ahlaki kararları kendi
başına vermek durumunda olduğunu ve bu kararları verirken başka hiçbir kimseye